Kostas Sitopoulos
Έχει κλείσει αισίως μια 20ετία από τότε που πρωτακούστηκε το «Μουσική έρευνα» στο ραδιόφωνο. Στο ραδιόφωνο της Ελλάδας φυσικά, για να μην παρερηγούμεθα. Διότι σαν ραδιοφωνική πρακτική, η Μουσική έρευνα, υπήρχε στο ραδιόφωνο του εξωτερικού πολύ νωρίτερα. Music Research. Μουσική έρευνα. Δηλάδή τι?
Καταρχήν ήταν αρχές της δεκαετίας του 2000 όταν σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη σταθμοί όπως οι Λάμψη FM, Village FM, Heart FM κτλ αποφάσισαν να υιοθέτησουν την συγκεκριμένη ραδιοφωνική πρακτική. Προς μεγάλη (δυσάρεστη) έκπληξη των υπόλοιπων σταθμών τα εν λόγω ραδιοφωνα, μέσα σε ελάχιστους μήνες έκαναν άξαφνα, τεραστια άλματα προς τα επάνω. Στις ακροαματικότητες. Αρχικά οι υπόλοιποι σταθμοί το θεώρησαν αυτό ως τυχαίο συμβάν. Η ακόμα και πρόσκαιρο χούι των ακροατών ίσως(!) Σε καμία περίπτωση πάντως οι ανταγωνιστές σταθμοί δεν είχαν υποψιαστεί ότι κάτι άλλο πρέπει να συμβαίνει με την ξαφνική άνοδο της ακροαματικότητας των αναταγωνιστών τους. Συνέχιζαν να το θεωρούν, τυχαίο γεγονός. Όμως η επιτυχία, αγαπητοί κύριοι, ΔΕΝ είναι θέμα τύχης. Όταν έχεις επιτυχία ΥΠΑΡΧΕΙ ΠΑΝΤΑ κάποιος λόγος. Και συνήθως είναι σοβαρός. Ιδίως όταν είσαι ο ένας που ξεχωρίζει ανάμεσα στους 45.
Αφού λοίπον οι μήνες περνούσαν και η «τυχαία» υψηλή άνοδος στις ακροαματικότητες συνεχιζόταν, τότε μόνο άρχισαν να αναρωτιούνται οι υπολοιποί σταθμοί τι συμβαίνει μιας και είχαν θορυβηθεί πια. Και καπως έτσι πρωτακούστηκε ότι ορισμένοι σταθμοί κάνουν «Μουσική έρευνα». Στις μέρες μας πολλοί σταθμοί πια, πληρώνουν εταιρίες και ιδιώτες που αναλαμβάνουν την διαδικασία της Μουσικής έρευνας και έχουν ένα στανταρ υψηλό ακροατήριο. Και φυσικά το κάθε ραδιόφωνο στο δικό του ξεχωριστό format.
Πως γίνεται όμως η μουσική έρευνα? Πριν φτάσουμε σε αυτό να πουμε πρώτα το ΓΙΑΤΙ γίνεται μια μουσική έρευνα από ένα ραδιοφωνικό σταθμό. Η απάντηση είναι μαλλον απλή και θα μπορούσε να διατυπωθεί περίπου ως εξής :
Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΝΕΤΑΙ ΓΙΑ ΝΑ ΜΑΘΕΙΣ ΠΟΙΑ ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΘΕΛΟΥΝ ΝΑ ΑΚΟΥΝΕ ΟΙ ΑΚΡΟΑΤΕΣ ΣΟΥ. Απλό.
Η διαδικασία βέβαια για να μάθεις πια τραγούδια όντως θέλουν να να ακουνε συνέχεια οι ακροατές σου δεν είναι τόσο απλή. Αρκετές γνωστές ελληνικές εταιρίες δημοσκοπήσεων και έρευνας κτλ (άσχετες με το αντικείμενο του ραδιοφωνου), που είχαν εμπειρία μόνο σε έρευνες του τύπου πόσα γάλατα πρεπει να μπουν σε συγκεκριμένο ράφι στο σουπερ μάρκετ, όταν ανέλαβαν για χαρη ορισμένων σταθμών (με το αζημείωτο) να ασχοληθούν με...μουσικές ερευνες, διαπίστωσαν ότι είναι τελικά καλύτερο να συνεχίζουν να ασχολούνται με τα γάλατα. Πριν λήξουν. Και καπως έτσι έληξαν και οι μετρήσεις από τις συγκεκριμένες εταιρίες.
Η Μουσική έρευνα κρύβει πίσω της μια ολοκληρη φιλοσοφία. Εάν δεν είσαι γνώστης του αντικειμένου, ΕΥΚΟΛΑ θα βγάλεις ΛΑΘΟΣ συμπεράσματα. Τι σημαίνει αυτό για τον ραδιοφωνικό σταθμό που σε πλήρωσε αδρά? Όχι μόνο ότι ξόδεψε άσκοπα τα χρήματα του, αλλα ακόμη χειρότερα, του έχεις υποδείξει να μεταδίδει συνέχεια... τα λάθος τραγούδια. Ότι πιο καταστροφικό για οποιονδήποτε σταθμό. Δεν θα αναλύσουμε με λεπτομέρεια το πως γίνεται μια Μουσική έρευνα αλλα θα προσπαθήσουμε να περιγράψουμε συνοπτικά την διαδικασία.
Πρωτίστος ο Διευθυντής προγράμματος του σταθμού, πρεπει να συγκεντρώσει περίπου 600 -700 τραγούδια που θεωρεί ότι είναι τα πιο ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΤΙΚΑ τραγούδια του σταθμού. Οπότε καταρχήν γίνεται αντιληπτό ότι η ραδιοφωνική επιχείρηση πρωτα από απολα θα πρέπει να διαθέτει έναν ικανό Διευθυντή Προγράμματος. Αυτός, θα πρέπει να ΞΕΡΕΙ τι μουσική ταυτότητα(format) επιθυμεί να έχει ο σταθμός, σε ποιο κοινό απευθύνεται, τι μουσική πρέπει να παιζει κτλ. Τα τραγούδια αυτά αναλαμβάνει να τα αξιολογήσει στη συνέχεια η εξειδικευμένη εταιρία που θα πραγματοποιήσει την Μουσική έρευνα.
Σε έναν ήσυχο χώρο λίγες ημέρες αργότερα 130 περίπου γυναίκες (ΜΟΝΟ*) καλούνται να ακούσουν και να αξιολογήσουν τα 600 αυτά τραγούδια. Ουσιαστικά τα βαθμολογούν. Και μαλιστα δίχως να ενημερώνονται με περιττές πληροφορίες που αφορούν τα τραγούδια. (πχ ποιος καλλιτέχνης τα ερμηνεύει, τον τίτλο του τραγουδιού κλτ για να μην επηρεαστεί η προσωπική τους κρίση., Απλώς τα ακούνε για μερικά δευτερόλεπτα και μετά τα αξιολογούν: μου αρέσει, μου αρέσει πολύ, δεν μου αρέσει καθόλου, δεν το ξέρω το τραγούδι, κτλ. Τόσο απλά. Οι συγκεκριμένες κοπέλες και ΜΟΝΟ* κοπέλες αξιολογούν τα τραγούδια με βάση το άκουσμα και μόνο, δηλαδή ακούνε το ρεφρεν και τίμια καταγράφουν την άποψη τους για το τραγούδι, ένα ένα. Τα συγκεκριμένα κορίτσια που λαμβάνουν μέρος σε αυτην την διαδικασία, δεν είναι καθόλου τυχαία. Έχουν επιλεγεί με πολύ συγκεκριμένα κριτήρια, όπως ηλικία, επίπεδο μόρφωσης, μουσικά ακούσματα, περιοχή που μένουν ( στην οποια να ακούγεται ο σταθμός που κανει την έρευνα) κτλ. Γενικά είναι κοπέλες των οποίων το προφίλ να ταιριάζει τέλεια στο προφίλ του σταθμού που κάνει την έρευνα. Το πιο ενδιαφέρον δε? ΔΕΝ γνωρίζουν για ποιον σταθμό κάνουν την ερευνα αφου προσλαμβάνονται από μια...άγνωστη εταιρία και καλούνται να βαθμολογήσουν απλώς τραγούδια. Εντελώς αμερόλητπα. Απλά βαθμολογούν τραγούδια που τους αρέσουν. Απλα και τίμια. Επειτα, με μια ειδική διαδικασία επιλογής τα 600 τραγούδια αποκτούν σειρά προτεραιότητας με αναγωγή με συγκεκριμένο software. To αποτελεσμα της αναγωγής αυτής των τραγουδιών που οδηγεί στην αξιολόγηση τους και στην δυναμική τους, δίδεται στον σταθμό ο οποίος τα τοποθετεί στις αναλογές κατηγορίες με το music scheduling software που διαθέτει (PowerGold, Selector, MusicMaster etc)
Το αποτέλεσμα? Ο σταθμός για τους επόμενους μήνες, μέχρι να γίνει η επόμενη Μουσική έρευνα, παίζει κατά κορον και κατά σειρα προτεραιότητας τα τραγούδια ΠΟΥ ΟΙ ΙΔΙΟΙ ΟΙ ΑΚΡΟΑΤΕΣ ΤΟΥ ΕΧΟΥΝ ΖΗΤΗΣΕΙ ΝΑ ΑΚΟΥΝΕ. Δεν είναι μόνο εντελώς δημοκρατικό το να μεταδίδεις τα τραγούδια που θέλουν πολύ οι ίδιοι σου οι ακροατές, είναι και απολύτως ασφαλές. Και για να είμαστε και πιο σαφείς, αποδεδειγμένα μια μουσική έρευνα που έχει πραγματοποιηθεί σωστά έχει βαθμό επιτυχίας από 73% εως και 97% σε πολλές περιπτώσεις που έχουν καταγραφεί στην διεθνή ραδιοφωνική αγορά. Αρκεί οι εταιρίες που τις διεξάγουν να γνωρίζουν το αντικείμενο και φυσικά και ο Διευθυντής Προγράμματος του σταθμού να προτείνει τα κατάλληλα τραγούδια. Αν και ακόμη και αυτό πια το αναλαμβάνουν εταιρίες με συμβούλους ραδιοφώνου με διεθνή εμπειρία με χιλιάδες σταθμούς ανά τον κόσμο.
Το αποτέλεσμα τελικά? Ο σταθμός ξεχωρίζει επειδή δεν παίζει άσχετα και άγνωστα τραγούδια στο 95% του προγράμματος του(μόλις το 5% είναι καινούργια τραγούδια έκτος της λίστας που προκύπτει από την μουσική έρευνα) και οι ακροατές ξέρουν ΠΑΝΤΑ σε ποιον σταθμό θα ακούνε ΠΑΝΤΑ τα τραγούδια που τους αρέσουν. Αυτή είναι η αλήθεια και ας μην...αρέσει σε όσους αμφισβητούν την συγκεκριμένη πρακτική. Φυσικά μια σωστή οργανωμένη Μουσική έρευνα, έχει ένα ανάλογο κόστος, και όχι μικρό, και συχνά απαγορευτικό, ιδίως για τους σταθμούς που μεταδίδουν σε μικρές πόλεις και μικρές ραδιοφωνικές αγορές.
Και ενώ είναι πια γνωστό ότι το ετήσιο κόστος μιας τέτοιας μουσικής έρευνας κυμαίνεται από 25.000 μέχρι και 45.000 ευρώ ετησίως αυτό που δεν γνωρίζουν πολλοί σταθμοί είναι το εξής αξιοπρόσεκτο. Το ΜΟΝΟ*. Γιατι μόνο γυναίκες και όχι και άντρες στην ομάδα που αξιολογεί τα τραγούδια? Διότι όπως έχει αποκαλύψει η επιστήμη προ πολλού, οι γυναίκες έχουν πιο ευαίσθητο και πιο εξεζητημένο «αυτί» δηλαδή άκουσμα, σε σχέση με τον μέσο άντρα. Έαν αρέσει ένα τραγούδι σε μια γυναίκα είναι πιο εύκολο να προσελκύσεις και άντρα ακροατή στη συνέχεια, ενώ δεν συμβαίνει το ανάποδο. Επίσης είναι γνωστό ότι οι γυναίκες είναι εκείνες που «οδηγούν» την αγορά και κατά συνέπεια πρέπει να είναι ο υπαριθμον 1 στόχος των ραδιοφωνικών σταθμών. Opinion Leader, που λένε και στο χωριό.
